quinta-feira, 2 de julho de 2009

nº 52 O nome da Arousa

Na rede pude ler algumas reflexões sobre a origem da palavra Arousa. Resulta muito complicado seguir o fio se não es esperto em etimologias, mas não me resisto a colar aqui o encontrado.

Antes hemos formulado la posibilidad de un étimo *arrau(g)io / *arrau(g)ia, con diptongo au, cuyo cierre en ou es sobradamente conocido. La Ría de arousa (Pontevedra) aparece como Arauza en 899 y ya como Arouza en 1142. En la zona de Neuchâtel cursos de agua y lugares próximos al lago glaciar se mencionan como Areuse, Orousa, Oruse, Arosa, arousa, Aurusa, Aurosa, Arouse, Areuse, Ourouse, Reuza, Orose, La Reuse, Creuse (cr = representación de la vibrante velar, v. Creuse, afluente del Vienne en Francia). Son ejemplos muy interesantes porque muestran la equivalencia total entre reuse (torrente glaciar) y la forma plena arousa. [...]
Conclusiones:a) Sin salir del territorio europeo se puede deducir y documentar la existencia de formas lexicalizadas, con la misma estructura fónica y mismo significado, para un mismo referente topográfico: Harrow / harrobia (mina), Reuse / arousa (glaciar). La arqueología y la geología proporcionan fechas para el referente que son aplicables a los términos que lo designan.b) La existencia de Arrow (río), arrow (lanzar) y Harrow (antigua mina de pedernal) en una zona poblada a finales de la última glaciación sugiere la implantación de población procedente del continente portando una lengua estructurada de la misma forma: arroyo (río), arrojar (lanzar), (a)rosa (glaciar). c) Es en la Europa de las glaciaciones donde han tenido que surgir estos términos, que no pueden explicarse por colonización lingüística del continente desde Asia Menor, pues carece de paisajes glaciares. d) Se hace necesario redefinir el término “indoeuropeo”, así como su origen.


nike: Onnega
http://www.celtiberia.net/articulo.asp?id=1466&cadena=arousa
Sin entrar a hipótesis en Bascuas sobre si un ARANZUELO burgalés es o fue ARAUZUELO, me atengo a la documentación gallega con ARAÚXO, arousa y otras formas con documentación medieval de diptongo -AU-; tanto ARAÚXO como arousa son formas distintas de ARANZA, ARANZO y de ARGANZO, ARGANA, etc. con documentación medieval en que son constantes ARAN-, ARGAN- y no hay ARAU- ARGAU ... que permita suponer AU >AN.Asimismo ARA- no puede ser sin más doblete de ARGA- (que, por cierto, tiene más de un origen y etimología) porque lo único que interesa es que no se encuentra en la Fonología Gallega un cambio regular que en léxico común lleve de *ARGA- a ARA- con el correspondiente mapa dialectal de áreas en que, por ejemplo, se conserva ARGA-, áreas en que evoluciona a ARA-. El conjunto de topónimos y de hidrónimos que presenté en el artículo que estamos comentando no puede ser tratado con una Fonología distinta a la del léxico común y lo que sabemos de Fonología Diacrónica en este léxico común nos sugiere, por no decir que nos certifica, certifica que estamos ante puntos de partida distintos y evoluciones o conservaciones distintas para ARA-, ARGA-, ARAU-, AROU- ... y sería capricho emparejarlos sin más.Otra cosa es que en el punto de partida indoeuropeo sea cierto que ARGH- ARM- ARW- .... puedan ser ampliaciones de una misma raíz AR- y con significados próximos; pero ¡ojo! también pueden ser raíces distintas, significados distintos. Y que ARG- tire más a lo blanco o claro, incluso a la plata, parece mejor que *ARGH- 'moverse'

nike: igmoral
http://www.celtiberia.net/articulo.asp?id=1664&cadena=arousa

Uma das minhas páginas favoritas é Fror na Area, do etimólogo Cossue. Escrevi para ele e perguntei nestes termos:

Uma perguntinha: os da Arousa (Ilha) temos muito interesse por saber qualquer coisa da origem do topónimo. Numa publicação sobre celtismo limos no epígrafe duma estela o termo AROUSA como nome de pessoa http://ilhadeorjais.blogspot.com/2009/05/n-44-lucobo-arousa.html É possível ter uma origem pré-romana?

E esta foi a resposta:

Com respeito ao topónimo Arousa, o estudo etimológico máis fundo que conheço é aquele do professor -e, agora si, maestro- Bascuas, em Estudios de Hidronimia Paleoeuropea gallega, p. 37 e sucessivas. Podo resumir o seu estudo assi (mais recomendo encarecidamente a leitura do livro!):1º.- A ilha de Arousa testemunha-se como insula Arauza (ano 899), Aroucia (ano 912), Arautiam (1115)... O actual -s- é secundário e nom etimológico (nom procede de -ss- :-(2º.- O seu étimo é o protoindoeuropeu *ArH-k-ya, da raiz *er- 'mover-se', e achamos os seus melhores referentes na chamada hidronímia paleoeuropea, com rios como o português Arouce, e topónimos como Arouca. 3º- Implicitamente, Arousa carece de étimo latino, germánico ou árabe, de jeito que de seguro deve ser prelatino. Por outra banda, a lenda LUCOBO AROUSA tem aparecido numha inscriçom na cidade de Lugo; LUCOBO significa moi provavelmente 'Aos (deuses) Lugos', no entanto AROUSA deve ser um epíteto adicado a este. Penso, polo seu -s-, que nom é a mesma verba que o atual topónimo Arousa.

http://frornarea.blogspot.com/2009/06/pg-bergo-na-antroponimia-galega.html

1 comentário:

isabel rei disse...

Caro, por se serve de algo, transcrevo o que Higino Martins diz no seu livro «As Tribos Calaicas», Barcelona, 2008:

"Arouça. Nome da ilha e da ria, já em texto de 912, na forma Arauza. Aí o Z quer figurar uma sibilante surda africada. Cria antes no étimo *ARAUSA ou *ARAUSIA, mas M. Santalha fez-me ver muitos casos de africada, que levam a grafar Arouça e supor a base *ARAUTIA. Está no certo; só quero matizar o étimo, que a meu ver seria *ARAUTSIA, resultado regular de *ARAUSTIA. Ecoa "Arausio" (célt. *ARAUSIU, -SIONOS), Orange. Thurneysen unia-o ao irlandês antigo "ara" m. "fonte da cabeça" (<*ARAUS-), que os gaélicos criam composto: "ara .i. ar áui" ("ara, id est, ante a orelha"). *ARE-AUS- "ante a orelha", [...] "Orelha" na toponímia é uma saliência costeira. ARAUSTIA agrega -TIA participial e será "a que é ante a orelha [a Barbança]". O irlandês au, g. aue n. é tema em -es- (*AUSOS, g. AUSESOS).

*ARAUSTIA tem ARE "ante", AUS- "orelha" (tema puro) e -TIA, de particípio feminino. A "orelha" é a península da Barbança. Repare-se em "Arouça" ser a ria, a ilha, "Vila-Nova" e "Vila-Garcia de Arouça", TODAS QUATRO A LESTE DA BARBANÇA. Nem Cambados ao sul, nem o restante Salnês levam o apelido. ARE era "ante", mas também (e antes) "a leste de", "cara ao sol nascente". "Arouça" logo era "ante a orelha-Barbança", mas mais precisamente "a leste da Barbança". Págs. 135-6.


Deixei umas cousas sem escrever [...] porque são caracteres em alfabeto grego e não sei como escrevê-los...